B. Weerstandsvermogen en Risicobeheersing

Ten opzichte van de jaarrekening 2021 is het profiel geactualiseerd. In onderstaande tabel zijn de risico's weergegeven.

Tabel: Risico-inventarisatie PB 2023

Toelichting op de kolommen

De kolom “risico” bevat de omschrijvingen van het risico (gebeurtenis) die kan leiden tot een (nadelig) financieel gevolg. De waarschijnlijkheid dat de omschreven risico's zich daadwerkelijk voordoen wordt getoond in de kolom “kans”. Via de kolom “financieel gevolg” wordt getoond wat de financiële gevolgen zijn van het zich voordoen van het risico. Dit is een inschatting van het maximale financiële effect van het betreffende risico. De kolom “invloed” geeft aan welk aandeel het betreffende risico heeft in het totaal van alle mogelijke financiële risico's. Zichtbaar is dat de top 5 risico's 69% uitmaken van alle mogelijke risico's.

Ten opzichte van de jaarrekening 2021 (laatste bijstelling) is de omvang van het risicoprofiel toegenomen van afgerond € 5,2 miljoen naar € 6,4 miljoen. De top vijf posten lichten we hierbij kort toe. Onderaan deze paragraaf zijn enkele beheersingsmaatregelen opgenomen.

1.   Lagere algemene uitkering

Het is verstandig (ingegeven vanuit de systematiek “trap op, trap af”) om de hoge accressen (toename van het gemeentefonds) naar aanleiding van de mei- en septembercirculaire 2022 te matigen met een percentage voor onderuitputting. Er is namelijk sprake van een uitzonderlijk hoog accres en het is nog maar de vraag of het Rijk erin slaagt om de begrote uitgaven in de komende jaren te realiseren. In de berekening van deze risicopost gaan we uit van 15% op de berekende hogere AU in 2023.

2.   Aanvullende bijdragen gemeenschappelijke regelingen / verbonden partijen
Het risicobedrag voor dit onderdeel is verhoogd van € 250k (jaarrekening 2021) naar € 1.000k. Deze forse verhoging komt vooral doordat we bij deze inschatting nu ook rekening houden met de risico-inventarisatie van De Connectie (meest recent uit de Jaarstukken 2021 van De Connectie). De geïnventariseerde risico’s van DC tellen op tot een risicoscore van € 4.837.500. De Connectie heeft niet de beschikking over een (positieve) eigen algemene reserve waarmee algemene risico’s kunnen worden opvangen. Tot het moment dat er bij DC evenwicht is tussen weerstandscapaciteit en risicoprofiel, geldt dat wanneer risico’s zich voordoen waar geen weerstandcapaciteit tegenover staat, de gemeenten hiervoor moeten worden aangesproken. Dit betekent dat de gemeenten hiervoor, pro rata, weerstandscapaciteit moeten organiseren. Op basis van de huidige verdeelsleutel is het aandeel van Rheden 17%, dit komt neer op € 822k van bovengenoemde risicoscore.  
Voor de meeste overige GR-en en verbonden partijen zijn de afgelopen jaren weinig substantiële verhogingen van de gemeentelijke bijdragen aan de orde geweest. Voor alle GR-en en verbonden partijen schatten we een risico-bedrag van € 1.000k.

3.   Participatiewet

Gemeenten ontvangen van het Rijk een gebundelde uitkering (BUIG) voor het bekostigen van de uitkeringen in het kader van de Participatiewet, IOAW, IOAZ en Bbz 2004 (levensonderhoud startende ondernemers) en voor de inzet van loonkostensubsidie. In lijn met de kadernota 2023 is de financiële bijstelling van de BUIG budgetneutraal in deze begroting 2023 verwerkt. Dat wil zeggen dat de lagere rijksbijdrage volledig is vertaald naar een verlaging van de uitkeringslasten. De mogelijkheid bestaat dat de uitstroom hierbij achterblijft en de uitkeringslasten toch hoger uitvallen. Het risicobedrag stellen we op € 750k (gebaseerd op een eerdere inschatting van de verwachte effecten m.b.t. dit onderwerp in de Zomerrapportage 2022).  

4.   Klimaatopgave

Bij programma Leefomgeving maken we melding van diverse werkzaamheden die nodig zijn voor borging van de klimaatopgave. Zie o.a. bij onderdeel 'Energie - en warmtetransitie'. Voor een structurele aanpak zijn op dit moment nog onvoldoende middelen beschikbaar. In afwachting van verdere uitwerking en informatie over mogelijke toekomstige rijksmiddelen, nemen we voor dit onderwerp een risicopost op van € 600k gebaseerd op de inventarisatie bij de Kadernota 2023.
      5.   Personele inzet
Onze organisatie is continu in ontwikkeling. Onderdeel hiervan is het optimaliseren van beleid(sopgaven) en benodigd formatiebudget. Ziekteverzuim en openstaande vacatures in combinatie met de ‘krapte‘ op de arbeidsmarkt zorgen voor een hoge werkdruk. Dit heeft zijn weerslag op onze organisatie. Enerzijds formatief maar ook financieel. Ook de korte opzegtermijn leidt tot (langere dure) inhuur totdat openstaande vacatures zijn vervuld en dus extra kosten.
Recentelijk hebben we, zoals aangekondigd in de kadernota 2023, een inventarisatie uitgevoerd m.b.t. de formatieve en financiële consequenties gerelateerd aan de professionalisering van onze organisatie. In voorliggende begroting zijn voor 2023 t/m 2026 middelen gereserveerd voor (gedeeltelijke) invulling van de betreffende functies. Voor 2023 nemen we een risicobedrag op van € 500k (was € 250k in jaarrekening 2021). Dit risico loopt in komende jaren af als gevolg van verhoogde budgetten voor 'professionaliseren organisatie' (zie hoofdstuk 'Financieel perspectief' in deze programmabegroting).

In deze inventarisatie is een stelpost opgenomen voor diverse overige risico's. Bijvoorbeeld voor mogelijke rekeningstekorten, hogere energielasten en kostenstijgingen bij diverse projecten. Deze stelpost is opgehoogd van € 500k naar € 1 miljoen. Deze verhoging is ingegeven door de recente macro-economische en geopolitieke ontwikkelingen. Gebleken is dat we relatief snel geconfronteerd kunnen worden met nadelige financiële effecten.
Daarnaast maken we melding van nog nader te kwantificeren risico's, zoals mogelijke meerkosten voor re-integratie, onderwijs en armoedebestrijding.

Beheersingsmaatregelen

Uit de beschrijving van de risico's kunt u opmaken dat diverse risico's grotendeels door ons niet te beheersen zijn omdat ze buiten onze invloedssfeer liggen, dat geldt vooral voor de risico's 1, 2, 6 en 8. Voor alle risico's geldt dat we sturen op die onderdelen waar we wel invloed op hebben, dat is echter nog geen garantie dat de risico's zich niet voor zullen doen.

Het verder uitwerken en implementeren van beheersmaatregelen is onderdeel van het groeiproces om te komen tot een professioneel niveau van risicobeheersing. Onderdeel van dit proces is het opstellen van een Nota risicomanagement die gepland staat voor 2024. In die nota geven we kaders ten aanzien van risicobeheer en leggen we vast hoe we hiermee omgaan. Dit groeiproces moet het mogelijk maken om bewust om te gaan met risico's en hiervoor in gesprek te gaan welke maatregelen we treffen en welke risico's we accepteren.

In onderstaande tabel geven we m.b.t. een aantal risico's een eerste aanzet op welke wijze getracht wordt ze te beheersen.

Tabel: Beheersmaatregelen